Dünyaya açılmak için İngiltere’nin ve dünyanın farklı yerlerinden kitaplarını satmak emeliyle başşehir Londra’daki “İlkler: Londra Az Kitaplar Fuarı“na (Firsts: London’s Rare Book Fair) gelen sahaflar, ellerindeki İslam dünyası ve Osmanlı’ya ait yapıtları tanıttı.
Londra’nın kuzeyindeki Much Hadham’da bulunan sahaflardan H.M. Fletcher’ın sahibi Keith Fletcher, 1902’de dedesinin kurduğu sahaf dükkanının üçüncü jenerasyon işletmecisi olduğunu söyledi.
Dünyanın dört bir yanından topladıkları tarihi kitaplar ortasında İslam dünyasına ait değerli yapıtları bulunduran Fletcher’ın koleksiyonu içinde en dikkati çekenler, Hz. Muhammed’in hayatını anlatan fotoğraflı kitap ile birinci İngilizce Kur’an-ı Kerim.
Hollanda’nın başşehri Amsterdam’daki ve Londra’daki matbaalarda 1600’lerde basılmış iki yapıtı tanıtan Fletcher’ın koleksiyonunda “Muhammed’in Kur’an’ı” ismini taşıyan birinci İngilizce Kur’an-ı Kerim’in bir kopyası bulunuyor.
Eserin Arapçadan Fransızcaya, oradan da İngilizceye çevrildiğini anlatan Fletcher, “(Bu kitap) Kur’an-ı Kerim’in birinci İngilizce çevirisi olma özelliğini taşıyor” dedi.
Eserin cep uzunluğu da olmak üzere iki uzunlukta basıldığını söyleyen Fletcher, iki kitabın da çok ender olduğunu vurgulayarak “1649’da Londra’da basılmış. Muhtemelen birinci baskıda 200 kopyası basılmış. Birçok ziyan gördü ya da yok oldu ve günümüzde çok bulunan kitaplardan değil” diye konuştu.
HZ. MUHAMMED’İ ANLATAN FOTOĞRAFLI KİTABIN FİYATI 16 BİN LİRA
Fletcher’ın elinde bulunan bir başka az eser ise Hz. Muhammed’in hayatını anlatan 1698 tarihli Fransızca fotoğraflı kitap. Hz. Muhammed’i gösteren insan tasvirlerinin de bulunduğu kitabı anlatan Fletcher şunları söyledi:
“Birçok Fransızca kitapta olduğu üzere o periyotta Amsterdam’da basılmış. Çizimlerin kime ilişkin olduğunu bilemiyoruz. Cildi deri kaplama lakin 1800’lerde yine yapılmış. Bu iki kitabı da tahminen 40 yıldır stokumuzda tutuyoruz. Dedem vaktinden değilse de babamın vaktinden beri bizde. Kur’an-ı Kerim’i 2 bin 750 sterline (yaklaşık 82 bin lira), Hz. Muhammed’in hayatını ise 540 sterline (yaklaşık 16 bin lira) satıyoruz.”
OSMANLI-RUS SAVAŞI’NIN KRONİKLERİ
Londra merkezli PY Rare Books’un sahibi Pierre-Yves Guillemet’in koleksiyonunda ise çoğunlukla İngiliz müellif ve şair William Shakespeare’in Romeo ve Juliet isimli yapıtının Rusya’da kullanılan farklı mahallî lisanlardaki birinci çevirilerinin yanı sıra Rus Çarlığı’na ve bölge ülkelerine ait yayınlar bulunuyor.
Rusça ya da farklı lisanlarda Rus Çarlığı’ndaki milletlere ait hazırlanan kitaplar ortasında ülkedeki Müslümanları anlatan çizimler, coğrafik ve kültürel bilgileri içeren yayınlar ve haritalar da var.
Guillemet’in elindeki en dikkati alımlı eser ise 93 Harbi olarak bilinen 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşını anlatan fotoğraflı kronikler. İki ciltten oluşan 1878 basımı kroniklerde sadece savaş değil, devrin Osmanlısı’na ait ayrıntılar da mevcut.
İstanbul başta olmak üzere devrin Türk kentlerine ait görünüm çizimlerinin yer aldığı kroniklerde o yıllardaki Osmanlı Sultanı 2. Abdülhamit, Osmanlı kumandanları, Türk askerleri ve “milisler” olarak belirtilen zeybeklere ilişkin portreler ve fotoğraflar de görülüyor.
Guillemet’e nazaran savaşın iki tarafına ilişkin birçok ayrıntının bulunduğu kroniklerde savaşı sona erdiren Ayastefanos Antlaşması’nın imzalanma anına, Karadeniz kentlerine ve savaştan kesitlere ait birçok fotoğraf yer alıyor.
PY Rare Books, iki ciltlik yapıtı 6 bin 750 sterline (yaklaşık 200 bin lira) satıyor.
OSMANLI’DAN “HAC NASIL YAPILIR” KILAVUZU
Merkezi Avusturya’da bulunan Antiquariat Inlibris ise kitaplarını satmak için Londra’daki Birinciler: Londra Az Kitaplar Fuarı’nı tercih eden bir sahaf.
Başkent Viyana’da 1883’te açılan sahafta Osmanlı’ya ait pek çok kitap ile fermanlar, mektuplar, fotoğraflar ve sertifikalar bulunuyor.
Antiquariat Inlibris’ten Christopher Frey satışa çıkardıkları eserler ortasında, az olması ve bugüne dek sağlam ulaşmasıyla dikkati çeken bir hac kılavuzu ve hacılık sertifikası bulunduğunu kaydetti.
“Çok bedelli ve işlemeli bir evrak. Hac yaptıktan sonra hacılara verilen bir sertifika.” diyen Frey, 1722 yılına tarihlenen evrakın, bir anı olmanın yanında resmi doküman olma özelliği taşıdığını da anlattı.
Rulo biçimindeki dokümanda farklı çerçeveler içinde haccın kısımları anlatılıyor. Fotoğraflı talimatlarla haccın nasıl yapılacağının anlatıldığı evrakın alt kısmında ise evrak sahibinin haccını ya da umresini tamamladığına ait bilgi ile şahitlerin imzaları da bulunuyor.
Belgede periyodun Mescid-i Haram’ı ve Kabe, Hacer-ül Esved taşı, zemzem kuyuları, Safa ve Merve zirveleri, şeytan taşlama öncesi toplanılan Müzdelife, Arafat zirvesi, Medine’deki Mescid-i Nebevi ile Kuba mescidi ile Kudüs’teki Kubbetüs Sahra üzere dini kıymete sahip yapılar ve yerler görülebiliyor.
Frey’in tanıttığı bir başka eser ise Hicaz Demiryolu inşaatında çalışmış Fransız arkeolog ve mühendis Paul Gaudin’e ait Osmanlı atlası. Güney Ege dışında devrin tüm Osmanlı topraklarını gösteren Almanca atlas, 1890 tarihli.
Paris’teki Louvre Müzesi’nin de değerli bağışçılarından olan Gaudin’in atlasında periyodun Anadolu kentlerinin Batılılarca bilinen isimleri ile Türkçe isimlerinin yanı sıra demir yolu istasyonları ve rotaları da görülüyor.
Antiquariat Inlibris, Osmanlı atlasını 12 bin avroya (Yaklaşık 320 bin lira), hac dokümanını ise 3 bin 500 avroya (Yaklaşık 90 bin lira) satıyor.