Türkiye’nin yeni periyotta karşılaştığı çetrefil problemler ve siyasi tartışmalar giderek karmaşıklaşıyor. Bir yandan CHP, tarihi muvaffakiyetler ve büyük hayal kırıklıkları ortasında sıkışmış durumda. Öbür yandan ülke Kürt problemiyle ve dünyayla birlikte de Suriye kriziyle, ulusal ve bölgesel güvenlik sıkıntılarıyla boğuşuyor. Aslında bu yazıda genel olarak belediyeler problemini ele almak istiyordum fakat ne mahallî idareleri ne de rastgele bir siyasi partiyi ülkedeki ve coğrafyamızdaki genel sıkıntılardan bağımsız düşünüp ele almak mümkün olmuyor.
O nedenle bu yazıda İstanbul’dan başlayarak, mahallî meselelerden milletlerarası krizlere uzanan geniş bir spektrumda ilerleyeceğiz.
***
Kent lokantaları, kreşler…
Kent lokantaları ve kreşler üzere hizmetler, İstanbul halkına sunulduğunda yüzeyde epey cazibeli görünse de bu çeşit hizmetlerin erişim ve yeterlilik açısından gerçek bir yarar sağlaması güçtür ve toplumsal dışlanmışlık durumlarını göz gerisi eder. Örneğin, kent fakirleri, evsizler ve öbür marjinalleşmiş kümeler, çoklukla toplumsal kabul ve dış görünüş normları nedeniyle bu hizmetlere erişmekte zorlanırlar. Bu insanların, birden fazla vakit düzgün giysili olmamaları yahut toplumsal beklentilere uymayan dış görünüşleri sebebiyle lokantalara girmeleri bile mümkün olmaz. Bu durum, toplumsal adaletsizliğin yalnızca ekonomik boyutlarını değil, tıpkı vakitte kültürel ve sembolik kapitalin eşitsiz dağılımını da yansıtır.
Velev ki bu bireyler içeri girdi ve bir defaya mahsus karnını doyurdu diyelim… Burada temel sorun süreksiz tahliller yerine onlara kalıcı bir barınak ve hayatlarını sürdürebilmelerini sağlayacak yapısal takviyelerin sunulmasıdır. Kentte yaşayan bu beşerler için bilhassa banklarda, metrolarda geceyi geçirirken, mevti beklemekten diğer deva kalmamıştır. Bu noktada mahallî idarelerin toplumsal siyasetleri, yalnızca kısa vadeli tahliller sunmak yerine, bu bireylerin ömür şartlarını güzelleştirecek sürdürülebilir ve kapsayıcı stratejiler geliştirmesi gerekmektedir.
Kentsel yoksulluğun ve evsizliğin, ferdi başarısızlıkların bir sonucu değil, toplumsal yapıların ve ekonomik sistemlerin bir eseri olduğu anlaşılmalıdır. Kentler, çeşitlilik ve fırsatlar sunarken, tıpkı vakitte derin toplumsal ayrımları ve eşitsizlikleri de içinde barındırır. Bu nedenle, toplumsal dışlanmayı aşmak ve herkes için adil bir toplum yaratmak ismine, siyaset yapıcıların bu yapısal problemleri ele alması ve toplumun en savunmasız üyelerine hakikaten yardımcı olacak tahliller üretmesi kaidedir.
Sözün özü; belediyenin kent lokantası ya da kreş açmaktan çok daha değerli vazifeleri var. Kentle ilgili hayatın akışını bozan, hayatın devamlılığını tehdit eden problemlere kalıcı tahliller üretmek ve bunları hayata geçirmek gibi…
- Örneğin İstanbul için en büyük tehditlerin başında ne geliyor? Susuzluk değil mi? Pekala neden önümüzde, yıllardır tahlil bulunamayan koca bir Melen Barajı sorunu var? İkinci dönemine girmiş bir belediye olarak, artık somut, elle tutulur adımlar atılması gerekmiyor mu… Cürmü ve sorumluluğu sağa sola atıp durmak yerine, popülist söylemlerde tıkanıp kalmak yerine, örneğin Devlet Su İşleri üzerinde baskı kurmak üzere, acil hareket gerektiren bu sıkıntıya karşı kitleleri harekete geçirmek, işin peşini bırakmamak üzere daha somut siyasetler neden geliştirilmiyor? Susuzluk tehlikesiyle ilgili hangi adımlar atılıyor? İktidara yapmadıkları için kızıp baş tutmak yerine hayata geçirdiğin hizmetlerle, gerçekleştirdiğin aksiyonlarla baş tutmak daha fonksiyonel tahlillere ulaştırmaz mı… Konuşmak ve popülizm yapmak dışında aksiyona ne kadar geçiliyor?
- Sonra İstanbul, hala pek çok yolun köstebek yuvası olarak faaliyet gösterdiği, lögar kapaklarının tehlike saçtığı bir kent… Altyapı bakımından önemli ve daima yatırımlara muhtaçlık duyuyor. Kentin kronikleşmiş trafiği, giderek artan bir cins sıkışmış karmaşaya sebep oluyor. Her gün daha da kötüleşen bu durum, kent sakinlerini canından bezdirmiş durumda. Kentin ana arterlerinin genişletilmesi ve daha fonksiyonel hale getirilmesi artık hayati önem taşıyor. Uzun yıllardır çözüm bekleyen bu sorun, adeta kentin nabzını yavaşlatıyor…
- Aşiyan’da yaşanan ve hala cesetleri bulunamayan kardeşlerin trajedisi, kıyı şeridinde gerekli güvenlik önlemlerinin alınmamasının acı bir sonucu. Onların katilleri, dünden bugüne bu kenti, bu ülkeyi yönetenler… Kilometrelerce uzanan kıyı şeridi boyunca ihtar levhalarının bulunmaması, taban çekimi ve güçlü akıntılar konusunda hiçbir bilgilendirici tabelanın olmaması kabul edilemez. Bu çeşit temel güvenlik önlemleri neden ve nasıl hala hayata geçirilmiyor?
- Park ve bahçelerin bakımı, özellikle yaşlı ve kurumuş ağaçlar nedeniyle önemli bir sorun… Bu ağaçlar, kırılma riski taşıyor ve tehlike yaratıyor. Ağaçların yenilenmesi ve nizamlı bakımı gerekiyor fakat bu süreçler için kâfi bütçe ayrılmıyor.
- İstanbul’un altyapısının mevcut yükü karşılayamaması da farklı ve çok değerli bir sorun. Sözen döneminden kalma altyapı sistemleri, kentin bugünkü 20 milyonluk nüfusunu desteklemekte yetersiz kalıyor. Alibeyköy ve Ayamama derelerinin hali, Basın Ekspres yolu ve Küçükçekmece üzere bölgelerde yaşanan taşkınlar… Hepsi kelam konusu yetersizliğin emareleri.
- İstanbul Bayrampaşa’da bulunan zerzevat ve meyve hali, Bedrettin Dalan döneminde yapılmış olup, günümüzde 20 milyonluk İstanbul nüfusuna hizmet vermek için yetersiz kalıyor. Halde yaşanan altyapı sorunları, ulaşım zorlukları ve mevcut alanın darlığı, hem esnafı hem de alışveriş yapan vatandaşları önemli biçimde zorluyor. Bu durum, İstanbul’un büyüyen gereksinimlerine karşılık vermek ismine halin kapsamlı bir biçimde yenilenmesini ve acil yatırımlar yapılmasını gerektirmektedir. Bu yenileme hem altyapının güçlendirilmesini hem de daha geniş ve fonksiyonel bir ticaret alanı oluşturulmasını kapsamalıdır.
- Sonra İstanbul İmar Yasası… Bilhassa Sarıyer üzere bölgelerde, güncellemelerin eksikliği nedeniyle önemli meselelere yol açıyor. Mevcut Boğaziçi İmar Yasası ve öngörünüm düzenlemeleri, 12 Eylül darbesinin mirası olarak adaletsizliklerle dolu bir yapıya sahip. Bu durum, adalete ve hukuka saygılı davranan vatandaşların çivi çakmasına müsaade vermez, elini kolunu bağlarken, “işini bilenler”, gözü açık olanlar, kuralları esnetenler ise istediklerini yapabiliyor. Bu kanunların, adalet ve eşitlik prensiplerine uygun formda tekrar şekillendirilmesi kaidedir. İtinasız yapılaşmanın önüne geçilmesi ve tüm kent sakinlerine eşit imkanlar sunulması için bu yasal düzenlemelerin gözden geçirilmesi gerekiyor.
- Marmara Denizi müsilaj kriziyle cebelleşiyor ve kıyıdaki, İstanbul, Tekirdağ, Bursa, Çanakkale üzere büyük kentler biyolojik arıtma tesisleri kurma noktasında yetersiz kalıyorlar. Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’nın yedi vilayet belediyesine ileri biyolojik arıtma tesisleri kurma ve bu alana yatırım yapma konusunda yaptığı ihtarlar var. Lakin, bu önemli sorumluluk, ikazlar gelmeden çok önce ele alınmalıydı. Mahallî yönetimlerin proaktif davranarak daha erken harekete geçmeleri gerekiyordu.
- Bilim insanları, İstanbul için yüzde 60 olasılıkla 7 şiddetinin üzerinde bir sarsıntı öngörüyor. Lakin kent, bu önemli ihtarları görmezden gelir üzere günlük hayatına devam ediyor. Ne merkezi hükümetten ne de mahallî yönetimlerden bu büyük tehdide yönelik somut ve tesirli bir hazırlık planı geliyor. Her iki yönetim düzeyi de bu hayati tehlike karşısında acil ve kapsamlı tedbirler almakla yükümlüdür.
- SGK borçları problemi de gündemdeki yerini koruyor. SGK borçlarıyla ilgili CHP’li belediyelerin yaşadığı ezalar, Vilayetler Bankası’ndan aldıkları hak edişlerin SGK alacaklarıyla mahsuplaştırılması ve hükümetin bu hususta takındığı tavır nedeniyle karmaşık bir hal almıştır. Belediyeler, SGK borçlarının ödenmesinde zorluk yaşamakta, bu da lokal yönetimlerin mali durumunu daha da sorunlu hale getirmektedir. Bu çeşit zorlukların, hizmetlerin aksamaması için daha makul ve verimli kaynak kullanımını zarurî kıldığı bir gerçektir. Maaş ve toplumsal hak ödemelerinde yaşanan gecikmeler, belediye çalışanları ortasında hareketlere neden olmakta, bu da belediyelerin güç bir dönemden geçtiğini gö
Evet, birçok borç AKP periyodundan miras kaldı ve gözle görülür biçimde sırf CHP’li belediyeler gaye alınıyor. Cumhurbaşkanı’nın talimatıyla onları “silkelemek” için… Lakin sol geleneği temsil eden, toplumsal devlet prensibini benimsemiş bir idarenin, bu borçların ödenmesinin kaçınılmaz olduğunu en âlâ anlayan olması ve bunu kabullenerek gereğini yapması beklenir. Toplumsal adalet ve sorumluluk anlayışı gereği, borçların kapatılması sırf bir yükümlülük değil, tıpkı vakitte bir zorunluluktur.
Mesele tahminen de tam budur: Toplumsal devlet anlayışını tam manasıyla içselleştiremeyen bir sol. Hakikaten de sol ve toplumsal demokrat ülküler, birtakım CHP yöneticileri tarafından yalnızca kelamda kalmış, içselleştirilememiş ve aksiyona dökülememiş görünüyor. İstanbul örneğinde bu durum daha da net bir halde kendini gösteriyor; kent idaresi, adeta bir tatil havasında. İşler güçler bir kenara bırakılmış, yeme içme, kayak, Avrupa seyahatleri ile geçiyor günler… Bir de alışılmış CHP’nin içini dizayn etmekle…
Soldaki o büyük önder boşluğu bir türlü kapanmıyor. Tahminen liderlik kavramı sol ideolojinin kendisiyle çeliştiği için bu bu türlü lakin tekrar de toplumu alıp götürecek, nitekim ve tüm gerçekliğiyle umut vadedecek, dümensiz, entrikasız, Ecevit üzere kendi doğal ortamından doğacak bir başkana duyulan gereksinim günbegün artıyor.
Belki de Kılıçdaroğlu’nun en büyük kusuru, fikirsel olarak, sol toplumsal demokrat görüşler bakımından gereğince olgunlaşmamış, sol gelenekten gelmeyen isimleri ön plana çıkarmak oldu.
Beklenen; kentin en temel meselelerine, İstanbul halkının temel gereksinimlerine yönelik yenilikçi siyasetler. Verilen ise popülist telaffuz ve aksiyonlarla müsemma. (İlk devirde meclis çoğunluğuna sahip olmamanın dezavantajını yaşadıklarını söylüyorlardı ama artık artık ikinci periyodun içindeler ve bu sefer meclis çoğunluğuna da sahipler. Lakin heyhat, beşerler kentlerde hala umdukları, hayal ettikleri belediyecilik ve idare anlayışını göremiyorlar)
İktidar partisinin geçmişte yürüttüğü, halka kömür ve nohut dağıtma üzere uygulamaların bir gibisi yaşanıyor adeta… Tıpkı yollardan geçerek çıkılmak isteniyor güya zirveye…
Halbuki beşerler bir defa yıkandıkları suda bir daha yıkanmak istemezler. Türkiye, 94’ten bu yana Erdoğan’ı yaşadı; güzeliyle kötüsüyle… Ve artık birebir modelin tekrarlanmasına tahammülü yok. Ülke, sahiden de yeni bir modele, Mevlana’nın dediği üzere, yeni kelamlar söylemeye muhtaçlık duyuyor:
“Dünle gitti cancağızım, ne kadar kelam varsa düne ilişkin. Artık yeni şeyler söylemek lazım”
Bunları lisana getirmek, İmamoğlu’na ya da İstanbul belediyesine yönelik düşmanlık yapmak falan değildir; daha fazla, idare anlayışının ve siyasetin, sahiden de vaktin ruhuna uygun bir biçimde evrilebilmesi için bir davettir. Gerçek değişim, popülizmden arınmış, halkın gerçek gereksinimlerine yanıt verebilecek, özgün ve yenilikçi yaklaşımlarla mümkün. Aksi halde bunun bir üçüncü devri olamayacaktır… İki devirdir sol belediyeciliğe açılan kapılar, gelecek seçimlerde bir daha uzun yıllar boyunca açılmamak üzere sosyla demokratlara kapanabilir.
Unutmamak gerekir; 89’da SHP, seçimlerden zaferle çıkmıştı lakin ehil olmayan yönetimciler, rüşvetçiler, iş hoş belediye yöneticileri, İSKİ yolsuzlukları ve daha öteki sebeplerle 1994’e gelindiğinde lokal idarelerde kaybeden yeniden sol olmuştu.
Bugün, AKP belediyesi periyodunda belediye ile iş yapan sol kimlikli iş adamları bile, (büyükşehirden AKP devrinde iş alabilen müteahhitler örneğin…) İmamoğlu periyodunda iş alamıyor. Onların yakınları da birebir şekilde… Onların yerine bir evvelki AKP devrinin iş insanlarıyla iş yapmaya devam ediliyor… Esasen İstanbul’daki kurultay delegelerinin büyük çoğunluğu belediyeyle alakalı ya çalışan ya yönetici ya lider yardımcısı ya da belediyeyle iş yapan kişiler…
Geçmiş devirde büyükşehirle iş yapmış sol, Alevi kimlikli müteahhitler, iş insanları, bugün makus gidişatı görüp Kılıçdaroğlu tarafına meyleden tüm bu beşerler, hakkedişlerini almakla, belediyelerden alacaklarını tahsil etmekle ilgili ezalar yaşıyorlar.
***
2019’da CHP’nin elde ettiği zafer, partide bir yükselişin işaretiydi. Bu sürecin devamında 6’lı masaya, ortak cumhurbaşkanı adayına yanlışsız evrilen bir siyaset izlendi ve 31 Mart 2024 yerel seçimlerinde 2019’dakini aşan bir muvaffakiyete imza atıldı. Kazanılan büyükşehirler korunmakla kalmadı, arttırıldı. 400’ün üzerinde belediye kazanıldı. Bu başarıda tesirli olan pek çok farklı faktör ve herkesin katkısı vardı. En çok da Kılıçdaroğlu’nun. Kılıçdaroğlu, sola oy veremeyecek kitleleri bir ortaya getirmeyi başarmıştı. Öbür farklı faktörlerin yanında çokça da onun uğraşı ve çabası sonucunda kazanıldı 31 Mart seçimleri.
Bu ortada Kılıçdaroğlu son derece yakışıksız bir şekilde gönderildi, parti içindeki tüm istikrarlar alt üst oldu. CHP, genel liderlerini hançerleyen, çevrimiçleriyle dolap çeviren kadrolara sahip bir parti olarak anılmaya başladı. Daha doğrusu uzun süredir parti içinde devam eden tüm bu tansiyonlar, entrikalar, beyaz köşk toplantıları, hepsi daha görünür hale geldi. Belediye liderleri genel liderle kendini yarıştırdı, kendi takımlarını, teşkilatlarını bir ağ üzere ördüler.
En kritik belediyelerin başına getirilen ne partinin dokusuyla ne de sol anlayışla bağdaşan, toplumsal demokrat fikirleri şimdi olgunlaşmamış yöneticiler, CHP’nin köklerinden koparılmasını hızlandırdı…
Evet, Kılıçdaroğlu’nun mirası 6’lı masa devam etmedi. Pekala, yeni bir siyaset olarak CHP ortaya ne koydu? Olağanlaşma ve yumuşamayı koydu. Halbuki vatandaştan oy istenirken olağanlaşma siyaseti yoktu… Özgür Özel ve takımının, olağanlaşma ve yumuşama siyasetleriyle partiyi farklı bir rotaya sokma uğraşları, sandıkta alınan oyların ruhuna uygun düşmeyen bir tablo çizdi. Olağanlaşma siyaseti, vadedildiği üzere vatandaşla buluşamadan, iktidara yeni hareket alanları sağlayarak partiyi zayıflattı.
İşe yaradı mı? Hayır. Aslında olağanlaşma siyasetinin altı bile doldurulamadı.
Kılıcı eline alınca da partinin akil insanlarını, emektarlarını hepsini egale ettiler. Nesiller ortası irtibat, bağ koptu. Kılıçdaroğlu’nu devre dışı bırakan, “yeni” ve “genç” olan jenerasyon, partinin temel bedellerinden uzaklaşmasına neden oldu. Değişim teziyle CHP’nin başına gelenlerin değişimden anladığının Kılıçdaroğlu’nu gönderip onun yerine geçmekten ibaret olduğu ortaya çıktı; salt bir isim değişikliği… Hakikaten, kurultayda, değişim türküsüne aldanıp Özel ve grubuna oy veren yeterli niyetli bir kısım delege, ilerleyen süreçte, özellikle da olağanlaşma adımlarının birinci atılmaya başladığı 2024 Mayıs ayından itibaren değişimden asıl kastedilenin ne olduğunu ve tabiri caizse kandırıldıklarını anladılar. Lakin artık çok geçti… Kılıçdaroğlu’nun dediği üzere; sarayla müzakere değil, gayret edilirdi… Lakin onun ve muhalefetin biriktirdiği tüm miras bu biçimde yok edildi. Ana muhalefet partisi eğik bir düzlemden aşağı kaymaya başladı. İnandırıcılığını günbegün yitirdi.
31 Mart’tan bu yana, 9 ay boyunca olağanlaşma siyaseti eşliğinde iktidar partisine yine oyun kurması için muhtaçlık duyduğu vakit bağışlandı! Seçim mağlubiyeti unutturuldu, can suyu verildi. Kaldırım taşları Erdoğan lehine döşenmeye başladı.
Halbuki yapılması gereken tam aksiydi; daha mücadeleci bir siyaset…
Ancak Özgür Özel ve grubu olağanlaşma ve yumuşama siyasetleriyle adeta partiyi bitirmeye and içti. İtimat hissini sıfırladı gerek CHP seçmenine gerekse toplumun geri kalanına gerçek ve inandırıcı gelmediler.
Üzerine bir de Suriye problemi ve Kürt problemiyle ilgili yeni ve şaşırtan gelişmeler eklendi. Suriye’de yaşanan gelişmeler, içeride, iktidar tarafından seçmene bir zafer olarak sunuldu, bu halde algılandı. Ülkedeki Suriyelileri eleştiren, bu mevzu üzerinden haklı bir muhalefet yürüten CHP ve öteki muhalefet partilerine karşı, “biz sabrettik, bu insanlara sahip çıktık, onları mağdur etmedik ve artık Suriye’de kazanan taraftayız,” iletisi verildi. Seçmen bir defa daha sihirli bir biçimde konsolide edildi. Rüzgar iktidarın ve Erdoğan’ın lehine güçlü bir şekilde esti. İktidar partisi, bir periyot daha seçim kazanmayı neredeyse garantiledi…
Tüm bu hareketli ve tarihi gündem içerisinde CHP daima geri planda kaldı. Elle tutulur bir yol haritası çizemedi, yol gösteremedi. Yol gösteremediği üzere, HTŞ Şam’ın 10 km. yakınına gelmişken, Özgür Özel’in Esad’la görüşülmesi gerektiğini lisana getirmesi, siyasette bu derece öngörüsüz, gündemin dışında kalabilmesi üzere örnekler de tuz biber oldu. Bu ortada Gazze’ye, Şam’a gitmek üzere çeşitli kelamlar verip bunları gerçekleştiremeyen de yine CHP lideri oldu. Güvenilir, özgün ve tesirli siyaset yapabilme kapasitesi, giderek eriyen bir miras üzere, partinin elinden kayıp gitti. CHP’nin bugünkü durumu, ne yazık ki bir vakitler vadettiği parlak geleceğin de temel bedellerinin de epey uzağında.
Bugün şimdi tam hissedilmiyor ancak korkarım ki gelecek seçimlerde bu gerçek kendisini gösterecek fakat iş işten geçmiş olacak…
Sanki CHP, 31 Mart’ta seçimden zaferle çıktığı gün kaybetmeye başladı. AKP ise kazanmaya… Küllerinden yine yeşermeye…
İnsanların güvendiği dağlara kar yağdı. 94’ten bugüne verilen uğraşta geldiğimiz nokta bu mu, diyorlar haklı olarak. Yüzde 38’lerle seçim kazanan bir partinin oy oranının bugün, onca uğraşa karşın; fındık mitinglerine, çay mitinglerine, emekli mitinglerine, Tandoğan mitinglerine, (ki bu mitinglerde insanların meydanlara belediyeler aracılığıyla, doğal ve organik olmayan bir halde toplandığı da biliniyor. Kılıçdaroğlu’nun vaktinde Maltepe’de, bizatihi harekete geçen, doğal 2 milyonluk kitleyle gerçekleştirdiği gelmiş geçmiş en kalabalık açık hava toplantısı düşünüldüğünde gelinen nokta ne kadar üzücü…) karşın, yüzde 25’lere düştüğü söyleniyor. Kılıçdaroğlu’nu yakışıksız bir biçimde göndermekle, entrikalarla, çevrimiçleriyle başlayan, kelamda değişimle devam eden, değişimin manasını normalleşmede, yumuşamada bulduğu sürecin sonucu yüzde 25’ler…
Normalleşme ismi altında yürütülen siyasetlerin getirdiği pasif duruş, ironik bir formda CHP’li belediyelere kayyum atanmasına kadar vardı…
Aslında bu öykü tekrar AKP’nin doğuş öyküsüyle birtakım açılardan benzeşiyor. Onlar, ulusal görüş gömleğini çıkarıp AKP olmuşlardı… CHP’nin yeni yöneticileri de CHP’deki toplumsal demokrat, sol gömleğini çıkartan takımlar oluyorlar…
Sonuç olarak CHP’de ve genel olarak solda önemli bir genel başkanlık sorunu ve derin bir liderlik boşluğu var. Bu da halktaki itimat hissini önemli manada zedeliyor.
CHP, kendi seçmenine ve halka veremediği itimadı ve inanç hissini kendi içinde de yitirmiş görünüyor. CHP takımlarından tesirli bir kelam duymayalı, gerçek bir muhalif duruş görmeyeli aylar oldu. CHP takımları yerine Cem Toker üzere, Türker Ertürk üzere, Ahat Andıcan üzere, Cemal Enginyurt üzere, Turhan Çömez üzere isimler CHP yöneticilerinden daha çok AKP’ye karşı gayret veriyor. Her gün ekranlarda emek harcıyor, gerçek manada muhalefet ediyorlar…
Bugün parçalanmış durumdaki CHP’nin toparlanması ve daha faal bir muhalefet oluşturabilmesi için bütünleştirici bir başkan etrafında birleşmesi ve bunun için de kurultaya gitmesi gerekiyor. Ufukta görünen erken seçim ihtimaline karşı, partinin ve muhalefet blokunun ivedilikle derlenip toparlanması ve güçlenmesi kaide. Bu süreçte Kemal Kılıçdaroğlu’nun tecrübesi ve liderliği, partiyi ve muhalefeti bir ortaya getirebilecek kıymetli bir faktör olarak öne çıkıyor.
***
Kayyumlardan itibaren devam ederken ülkedeki ve bölgedeki genel havanın da fotoğrafını çekmeye çalışalım.
Bugün PKK ve Kürt sıkıntısının iktidar partileri tarafından ele alınış biçimi şaşırtan olduğu kadar çelişkilerle de dolu. Bir yandan belediyelere kayyumlar atanırken bir yandan kayyumla koltuğundan kaldırılan isimlere kıymetli roller veriliyor…
Bir gün MHP lideri Devlet Bahçeli uyanıyor ve güya hayalinde görmüş üzere, Abdullah Öcalan’ın DEM’in küme toplantısında PKK’ya silah bırakma davetinde bulunması gerektiğini söylüyor. Kürt sıkıntısında koçbaşılık yapıyor. Cumhurbaşkanlığı seçimleri sırasında ortaya atılan fotoğraflar, görüntüler, iftiralar…. Hepsi unutuluyor adeta ve 180 derece bir dönüşle farklı bir noktadan yeni bir oyun kurulmaya başlanıyor. Ülkenin geleceği yaşları epey ilerlemiş, tek başlarına yürüyemez haldeki, tapu dairesine gitseler yasa gereği akıl sıhhati yerinde mi diye rapor talep edilecek insanların elinde bir gün evvel diğer, bir gün sonra öbür biçimlerde yoğrulup duruyor…Tüm bunlar toplumun gözü önünde cereyan ediyor.
Sonra Bahçeli gidip DEM Parti ile el sıkışıyor… AKP-DEM ortasındaki sıcak temaslar devam ediyor. Küme lider vekilleri aracılığıyla görüşmeler yapılıyor ama AKP Genel Başkanı görüşmelere iştirak etmiyor…
CHP, Meclis’te, bütün siyasi partilerin, akademisyenlerin, hukukçuların, toplumsal bilimcilerin, siyaset bilimcilerin de modülü olduğu bir komite kurulması teklifini getiriyor, yerinde bir yaklaşımla. Fakat sürecin samimiyetine inanmak kolay değil… Söylediğimiz gibi AKP Genel Başkanı perdenin bir adım gerisinde durmayı tercih ediyor, artık bu bahiste pek açıklama da yapmıyor. Onun bu tutumu, insanın aklına, sürecin başarısız olma ihtimaline karşı sorumluluktan mı kaçıyor, sorusunu getiriyor. Sürecin başarılı olması halinde, “Bizim eserimiz” diyebilmek, rastgele bir olumsuzluk durumunda ise “Zaten ben yoktum,” diyebilmek, kendine hareket alanı sağlayabilmek için…
Bu ortada “Çözümün adresi parlamento” biçiminde açıklamalar yükseliyor. Buradan, meclisin bu süreçte sembolik bir kılıf olarak kullanılacağı sinyalini alıyoruz.
Bu ortada meclis bütçe görüşmelerinde DEM Genel Lideri’nin “100 yıllık parantezi kapatacağız… 1000 yıldır bu topraklarda yaşıyoruz lakin 100 yıldır memnun değiliz…” biçimindeki sözleri ve Bahçeli’nin bu sözleri alkışlaması, Bahçeli neyi alkışladığının farkında mı ya da federal bir yapı önerisi mi bu aslında, üzere meczup soruları akla getiriyor… Eteklerdeki taşlar peyderpey dökülüyor…
***
Bugün bakıyoruz, televizyon kanallarında Kürt sıkıntısını tartışanların ve bu süreci bir biçimde yürütenlerin birden fazla, Kürt asıllı olsalar dahi Kürt tarihine tam olarak vakıf olmayan beşerler.
Okullarda Kürt tarihi okutulmuyor bile. Halbuki en başta bunun yapılması gerekmiyor muydu? Nasıl ki Rusya’da Kazak tarihi, Tatar tarihi, Çeçen tarihi okutuluyorsa…
Bir toplumda bu denli yer etmiş bir meseleye tahlil arayışında öncelikle sorunun kökenini anlamak, toplumu ve bilhassa yeni jenerasyonları bu sorundan uzaklaştırmak yerine bilgilendirmek temeldir. Tahminen de zati bunu yapabilseydik, toplum olarak geriye yanlışsız, daima birlikte gitmeyi başarabilseydik, iki halk ortasında birtakım ortak kıymetlere ulaşacak ve tahlile yönelik çok daha erkenden ve daha sağlam adımlar atabilecektik.
Kürt tarihini bilmeyenlerin Kürt meselesini tartışması kadar abesle iştigal öbür ne olabilir acaba…
50 yıldır devlet, Kürt probleminin varlığını kabul etmedi. Kabul etmediği için bugün Kürt sorunu ulusal bir sorun olmaktan çıktı…
Kökleri bu kadar derinleşen ve yayılan bir sorunun 3-5 göstermelik görüşmeyle birkaç günde çözülmesi mümkün olabilir mi? Bugün DEM ile sıcak bağlar içine giren AKP ve MHP’li isimler, her şeyden evvel Kürt sorunun varlığını kabul etsinler de…
İspanya’daki Bask bölgesi ve İrlanda’da IRA örneklerinde görüldüğü üzere, müzakere süreçleri ve barışa ulaşma yıllar alabilir. Türkiye’de de birinci açılım süreci hendekler, çatışmalar ve yüzlerce insanın hayatını kaybetmesiyle sonuçlanmıştı, unutmayalım. Hasebiyle bu kadar kısa müddette muvaffakiyet beklemek kulağa gerçekçi değil zorlama geliyor.
Ayrıca, Suriye’deki durum Türkiye’nin dış siyasetinde da kıymetli bir rol oynuyor. İran ve Rusya’nın Türkiye’ye karşı tavırları doğal olarak gergin, en hafif tabirle incinmiş durumdalar. Bunun kimi sonuçları kesinlikle olacaktır. Örneğin Rusya’ya ödenmemiş doğal gaz borçları düşünüldüğünde… Rusya’nın Türkiye’yi ekonomik olarak sıkıştırma potansiyeli var… Mevcut durum, Mersin’deki nükleer santral projesi üzere Türkiye ile Rusya ortasındaki başka büyük projeleri de etkileyebilir. Tahminen Rusya’nın eli çok rahat olmadığı için Türkiye’ye “had bildirmesi” kolay olmayacaktır ancak bir hal göreceğimiz açık. Bu cins memleketler arası münasebetler, iç siyaset kararlarını ve tahlil süreçlerini karmaşıklaştırıyor ve daha dikkatli bir yaklaşım gerektiriyor.
Öyle ya da bu türlü, kimse ismine açılım diyemiyor fakat Pandora’nın kutusunun açıldığı aşikar…
Velev ki Öcalan davetleri karşılığını buldu, silah bırakma daveti yapıldı, DEM de bunu kabul etti, Meclis’teki öbür partiler de tamam dedi, gerekli anayasa değişikliği yapıldı, barış çığlıkları arşa çıktı… Pekala Kuzey Suriye’de tankıyla, topuyla, her türlü silahıyla, Amerika’nın güdümündeki yapı; PYD Kuzey Irak’taki oluşum; Kandil bunu kabul edecek mi? Oradaki faaliyetlerine son verecek mi? Daha doğrusu Amerika bunu kabul edecek mi? 2013’ten itibaren Amerika ile stratejik mutabakat içine giren PYD’nin bu saatten sonra kelam dinlemesi çok zor…
Ancak tekrar de şayet ki DEM, kendi içindeki tutarlılığını koruyabilirse, Kuzey Irak ve Kuzey Suriye’deki yapılanmalardan bağımsız, gerçek anlamda Türkiyeli bir parti olmayı başarırsa bu atılan adımlar, ortak bir konsensus oluşturulması da değerli olacaktır.
Süreci daha da gerçek işler ve değerli hale getirmek için Selahattin Demirtaş kartını da çıkarmak gerekir. Demirtaş, Türkiye’nin en tartışmalı politik figürlerinden biri olarak görülebilir. Hükümet ve Erdoğan ile olan ferdî çekişmeleri nedeniyle dikkat çekmiş bir isim. Bilhassa, Erdoğan’a yönelik “Seni lider yaptırmayacağız” sözü, onun politik mesleğinde ve hükümetle olan bağlantılarında belirleyici bir an olarak öne çıkmıştır…
Bugün Kürt sıkıntısında yeni bir çeşit açılım sürecine giriş yapılırken, bilhassa de şayet Abdullah Öcalan’ın barış daveti gerçekleşirse, bu sürecin işlemesi için gerekli olan anayasa değişiklikleri hayata geçerse (ki burada iktidar, muhtemel bir anayasa değişikliği paketine, Erdoğan’ın bir defa daha seçilebilmesini sağlayacak değişiklikler de dahil diğer ne üzere unsurlar ekleyecek, orası da sürpriz…) Demirtaş’ın ve öbür siyasi tutukluların hala mahpusta olması tam manasıyla abesle iştigal olacaktır. Bir cins barış sürecinin tartışıldığı bir periyotta, DEM Parti’nin de ziyaret ederek muhattap kabul ettiğini ilan ettiği Demirtaş’ın süreçten dışlanmasının mantıklı bir açıklaması olamaz.
Demirtaş ve başka Kürt önderlerinin sürece iştiraki yahut dışlanması, bu sürecin başarısı ve kapsayıcılığı açısından kritik değere sahiptir. Çünkü tüm tarafların iştirakini ve şeffaflığı gerektiren hassas ve çok boyutlu bir sürecin içindeyiz.
Cumhurbaşkanı’nın, “Gerektiğinde devletimizin kadife eldiven içindeki demir yumruğunu devreye almaktan da çekinmeyeceğiz” minvalinde yaptığı açıklama çok da gerçekçi değil… Zira artık PKK da eski PKK değil. Bir vakitler kendini Marxist, sosyalist olarak ilan eden örgüt, bugün Amerikan emparyalizmiyle el ele, kol kola. Artık büsbütün ideolojisizleşmiş, paralı asker haline gelmiş durumda. Silahı ve parayı verenin aparatı, oyuncağı olmuş…
Tam da bu yüzden tahlilin artık yalnızca Türkiye’nin sorunu olmaktan çıktığı açık. PKK ve Kürt sorunu, uzunca bir müddettir, Amerika ve bölge ülkelerinin de dahil olduğu global bir sorun haline geldi. Fransa’nın bölgedeki asırlık mazisini de unutmamak gerek. Suriye’nin geleceğine bakarken, Suriye üzerinde, oranın insan dokusu üzerinde, ülkede Nusayrilerin hükümran olmasına kadar gelen sürecin mühendisliğini yapmış olan Fransa’nın varlığını ve tesirini de göz arkası etmemek lazım.
Artık Suriye’de üniter bir yapıdan kelam etmek kolay değil. Ülkenin toprak bütünlüğünden dem vurmak ham bir hayalden öteye geçmiyor…
Kuzey Suriye’ye yerleşen, Amerika’nın güdümünde bir Kürt yapılanması var. İsrail’le bu yapının ilişkisi da belirginleşiyor. Colani de Amerika’nın yedeğinde zaten… Bölgede çatışmalar ve ittifaklar iç içe geçmiş, at izi it izine karışmış durumda… Ortalık toz duman…
PKK ve Kürt sorunu artık sırf Türkiye’nin problemi değil. Bölgesel hatta global ölçekte bir sorun. Amerika müdahil, bölge ülkeleri müdahil… Herkesi ilgilendiren global bir mesele…
Onun için aslında bölgesel ve hatta global bir tahlil yaratma mecburiyetiyle karşı karşıyayız.
Ayrıca tahlil toplumsal ve toplumsal olarak da ele alınmalı. Kürtlerle barış, toplumsal ölçekte de gerçekleşmeli. Bu gerçekleşebilecek mi? Diyelim her iki taraf da barışı kabul etti, el sıkışıldı. Bunun toplumsal manada da ete kemiğe bürünmesi lazım. Bu olabilecek m? Bu denli şehit varken… Gözünün yaşı dinmeyen analar varken… Nasıl helalleşilebilecek?
Ayrıca Kuzey Irak ile hudut olan Türk vilayet ve ilçelerinin, karşı taraftaki bölgelerle derin tarihi ve duygusal bağları bulunuyor. Bir hudut çizgisi bu insanları birbirinden ayırmaya yetmiyor. Getirilecek tahlil, bu gerçeklikleri de göz önünde bulundurmalı ve bu bağları koparmadan ilerlemelidir. Toplumsal ölçekte barışın sağlanması, tahlilin yalnızca politik değil, tıpkı vakitte toplumsal bir tarafı olduğunu vurguluyor.
Barışın baharında, Güneydoğu’nun dağlarında çiçekler açacak, kurtla kuzu kardeş olacaksa; bu ülkenin halkları ortasında gerçek iyilik ve kardeşlik türküleri yankılanacaksa, herkes bir başkasının acısına ortak olmalı. Lakin bu biçimde onurlu ve samimi bir barış mümkün olabilir. Samimiyete inanmak güç olsa da barışın bu topraklarda yeşermesi için gereklidir. Bu yolda atılacak adımlar, yalnızca politik bir uzlaşıdan öte, derin bir toplumsal kabullenme ve ortak hayat iradesini gerektirir.
***
Bu ortada tüm bu olan bitenin büyük fotoğrafında Erdoğan’ın, bir devir daha yahut ömür uzunluğu lider olma eforu da var. Bu uğraş, Kürt oylarını merkezine alarak şekilleniyor.
Zaten şartlar da buna uygun gibi… Ekonomik göstergeler manipüle edilerek enflasyon düşüş eğilimindeymiş üzere gösteriliyor ve faiz indirimleri planlanıyor. Şırnak, Gabar’da petrol üretiminin 70 bin varile çıkarıldığı üzere geleceğe umut vadeden açıklamalarla da destekleniyor bu gayretler. Zati Suriye’deki gelişmeler ve yeni Kürt açılımı atılımlarının tesiri iktidarın dümen suyuna gidiyor… Bu ortada bir de anayasa değişikliği yapılırsa… Sonra gelsin erken seçim yahut baskın seçim… (Çünkü tahminen de 50+1 kuralı yerini en yüksek oyu alanın kazanacağı bir seçim sistemine bırakacak…
Zaten Cumhur ittifakının amacı, parlamentoda 400’ü bulup anayasa değişikliğini, referanduma gerek kalmadan, Meclis’te gerçekleştirmek…)
Özetle büyük oyun kurucu alanda tam gaz pres yapmaya devam ediyor.
Cumhurbaşkanı’nın siyasi hareketleri, Türkiye’nin iç ve bölgesel sorunlarına tahlil bulma savını taşısa da bu stratejiler çoğunlukla ferdî ve partisel çıkarlarla şekilleniyor üzere görünüyor.
Önümüzdeki devirde, Türkiye’nin hem iç dinamikleri hem de memleketler arası durumu açısından kritik bir kavşakta olduğu açık. Siyasi önderlerin bu büyük oyunu nasıl yöneteceği, Türkiye’nin geleceğini şekillendirecek ve dünya genelinde yakından izlenecek.
Sadık ÇELİK